Transparantie in de Tweede Kamer
13 september 2013(dit is de verkorte tekst van mijn inleiding voor zomerschool Montesquieinstituut, aug.2013)
De volksvertegenwoordiging zou per definitie volledig transparant moeten zijn, omdat de kiezers anders geen inzicht hebben in wat hun vertegenwoordigers namens hen zeggen en beslissen.
In de praktijk is dat echter anders.
In de eerste plaats zijn er een aantal Kamercommissies die in beslotenheid vergaderen. Bij de Commissie voor de inlichtingen- en veiligheidsdiensten is dat wel begrijpelijk, maar waarom zijn niet alle procedurevergaderingen van de commissies openbaar?
Belangrijker is de beslotenheid waarin vrijwel alle fracties vergaderen (D66 is de uitzondering).En juist daar vinden de belangrijkste en meest openhartige politieke discussies plaats. Eigenlijk is de fractievergadering de enige plaats waar Kamerleden hun volledig eigen mening naar voren brengen. Na een discussie in de factie is een woordvoerder gebonden aan het fractiestandpunt, dat hij of zij uitdraagt en verdedigt in de debatten in de Kamer. Eigenlijk zijn die Kamerdebatten dan ook geen echte debatten, want de deelnemers hebben allen een vastgetimmerd standpunt en zijn nauwelijks bereid of in staat zich te laten overtuigen door argumenten van de andere partijen.
Een nog grotere inbreuk op de transparantie is dat de fracties van coalitiepartijen al tevoren gebonden zijn door het regeerakkoord. Een akkoord met vaak vergaande en zeer gedetailleerde afspraken,dat tot stand is gekomen in besloten onderhandelingen van een handvol politieke leiders , waar de overige fractieleden niet of nauwelijks aan te pas zijn gekomen..
Maar de inbreuk op de transparantie gaat nog veel verder. Tijdens de rit van een kabinet vindt voortdurend- ook weer in achterkamertjes- overleg plaats tussen fractievoorzitters van de coalitiepartijen, tussen de premier en de vice-premiers en ook tussen Kamerleden en ministers. Alles behalve dualistisch en transparant .Iedere donderdagavond komen de bewindslieden en de fractietoppen van de verschillende coalitiepartijen bijeen, om de ministerraad van de volgende dag en de politieke actualiteit- wederom in beslotenheid- te bespreken. Aan de uitkomst van ook dat overleg zijn individuele fractieleden dan weer gebonden.
En wanneer die fractieleden daar moeite mee hebben en een andere mening willen uitdragen in de Kamer of de media wordt op hen informele,subtiele( soms ook vrij grove) druk uitgeoefend door de partijleiding. Het recente vertrek van de PvdA Kamerleden Bonis en Hylkens was daar een gevolg van. Zij vonden de inbreuk op hun eigen opvattingen te groot.
Het resultaat van dit alles is een versmelting van het dualisme en debatten in de Tweede Kamer waar coalitie en oppositie tegenover elkaar staan met vastgetimmerde meningen, zodat de uitslag meestal tevoren vast staat.
Met het huidige VVD-PvdA kabinet bestaat een bijzondere situatie vanwege het ontbreken van een meerderheid in de Eerste Kamer. Men zou verwachten dat daardoor meer transparantie en een open verhouding tussen coalitie- en oppositiepartijen zou ontstaan. Maar in de praktijk zien we door de gangen van de Tweede Kamer sluipende ministers die in weer nieuwe achterkamertjes met oppositiepartijen afspraken proberen te maken. Waarom kan dat niet in de openbaarheid van de Kamervergaderingen ?
Mijn pleidooi is dat er meer transparantie en meer dualisme in de volksvertegenwoordiging komen. Door korte regeerakkoorden op hoofdpunten, door minder besloten vergaderingen, door het openen van achterkamertjes. Door het meer vertrouwen van en ruimte geven aan individuele Kamerleden Maar vooral door minder angst dat een meningsverschil binnen de coalitie of het verwerpen van een wetsvoorstel meteen tot een kabinetscrisis zal leiden Dat is helemaal niet nodig.. Een volwassen , open democratie heeft juist baat bij openbare inhoudelijke meningsverschillen tussen partijen en tussen politici, ook binnen dezelfde partij
Archief