Nieuwe kabinet al snel in de zorgen
04 november 2012Er zijn drie manieren om een kabinet te vormen. In de eerste plaats kunnen deelnemende partijen onderwerpen laten liggen waarover ze principieel van mening verschillen door er geen afspraken over te maken. Dat gebeurde in het kabinet Balkenende IV. Noodzakelijke hervormingen vonden toen niet plaats.
Een tweede methode is om over die principiële punten compromissen overeen te komen. Nadeel daarvan is het risico van halfslachtig beleid. Voordeel is dat de scherpe kantjes van sommige opvattingen van partijen worden geslepen. In het geval van de formatie van een VVD- PvdA kabinet had dat geresulteerd in een redelijke en samenhangende middenkoers.
Het kabinet Rutte II heeft voor een derde en originele, maar lastige methode gekozen. VVD en PvdA gunnen elkaar het binnen halen van elk een aantal principiële punten. Deze zijn uitgeruild. De VVD een hard immigratiebeleid, de PvdA de inkomensafhankelijke zorgpremie. Aanvankelijk werd het resultaat van deze wijze van kabinetsformatie in beide partijen met gejuich ontvangen, ook omdat hierdoor de formatie snel klaar was. Dat laatste is zeker in deze tijd belangrijk.
Maar al na een paar dagen ging het mis. Dat is niet verwonderlijk, omdat kiezers juist op een partij stemmen vanwege een aantal principiële opvattingen van die partij . Wanneer die opvattingen dan principeloos worden uitgeruild is het te verwachten dat bij beide partijen onvrede ontstaat. En de partij die een zeer gevoelig punt weg geeft dat ook nog vele kiezers hard in de portemonnaie lijkt te raken is daarvan als eerste de dupe.
Dat gebeurt nu met de VVD. In mijn partij is veel ophef ontstaan over de inkomensafhankelijke zorgpremie en de financiële gevolgen daarvan. Slechte communicatie over dit gevoelige punt wakkerde de onvrede nog eens extra aan. Resultaat: Elf zetels verlies in de huidige peilingen en dat al een paar dagen na de formatie. Dat zal weer tot verdere onrust leiden en mogelijk tot een instabiel kabinet.
Terwijl PvdA leider Samsom met duidelijke financiële voorbeelden komt ( een huishouden met een gezamenlijk inkomen van 140.000 euro bruto gaat bijvoorbeeld bijna 5000 euro netto per jaar meer aan zorgpremie betalen), zegt VVD- leider Rutte dat hij de financiële gevolgen van de afspraken op dit gebied nu niet kan overzien. Dat leidt begrijpelijk tot grote irritatie en veel vragen bij zijn achterban. Was het niet beter geweest langer door te onderhandelen ? Hoe is het mogelijk dat zelfs de huidige en toekomstige VVD- minister van Volksgezondheid volkomen verrast was door de afspraak over de zorgpremie. En natuurlijk: is het door beide partijen gekozen systeem van uitruilen van principiële punten zonder echte visie wel zo goed als het aanvankelijk leek?
Wat nu?
Het is essentieel dat voor het begin van het debat over de regeringsverklaring wel duidelijk is wat de financiële gevolgen voor de verschillende inkomensgroepen zijn.Anders is het voor de Kamer onmogelijk om op verantwoorde wijze al dan niet het groene licht te geven voor de start van Rutte II.
En als vast staat dat die financieel gevolgen zo extreem zijn voor bepaalde inkomensgroepen, vooral de middeninkomens, als nu wordt gezegd ( ook door Samsom!)dan moet het kabinet ervoor zorgen dat de inkomensafhankelijke zorgpremie anders uitwerkt voor diverse groepen . Dat is niet alleen van cruciaal belang voor de VVD, maar ook voor de PvdA. Het is immers niet mogelijk vijf jaar lang een stabiele coalitie te vormen waarbij binnen een partij blijvende onrust en instabiliteit ontstaat. Het is dan ook belangrijk dat VVD-fractievoorzitter Zijlstra nu wel een duidelijke grens heeft getrokken voor wat de VVD kan accepteren. En laten we ook niet vergeten dat de financiële gevolgen van het nieuwe stelsel voor de zorgpremie ook voor veel PvdA- kiezers niet acceptabel is. Ook voor uw leden is het geen feest, meneer Spekman!
Tenslotte: Het is nu al duidelijk dat het voorstel niet door de Eerste Kamer zal komen. Dan is het veel beter om er nu in deze vorm van af te zien, in plaats van maanden aan een dood paard te blijven trekken met alle negatieve gevolgen die dat zal hebben voor de stabiliteit en zelfs het mogelijke voortbestaan van het kabinet.